KOORPROJECT MESSIAH - HÄNDEL IN BERLIJN

Ik kon bij station Ede-Wageningen opstappen, tot mijn grote plezier. Mijn auto had ik dichtbij het station geparkeerd. Er was wat onduidelijkheid over Noord- of Zuidzijde, maar telefonisch contact met de reisleidster Judy van Os loste dat op (Zuidzijde). De rit ging verder via Deventer. Rond 4 uur was er bij Helmstedt-Marienborn opnieuw een pauze van ca. 3 kwartier. Daar konden we een expositie over deze voormalige grenspost tussen West- en Oost-Duitsland bezoeken. Hier heb ik wat rondgekeken. [foto A] Deze grenspost was heel wat uitgebreider dan die ik in 2014 bij Eisenach op de terugweg van een reis naar Dresden zag.

De voormalige wachttoren met veel lampen, een abri met expo-overzicht en een kaart van de delen van Oost-Europa. Onder een paar heel grote platte daken waren in rijen diverse onderzoeksruimten opgesteld, waar diverse soorten van onderzoek van passanten, auto’s en bagage plaats vonden. Verderop, aan de andere kant van die grote overkapping een groot flatgebouw met uitzicht op de vroegere parkeerplaats, was nog een overzichtstentoonstelling samengesteld, meer over het leven in de D.D.R. Hierna een paar beelden van die expositie. Hiervoor was vrij veel bezoek; diverse beelden kwamen mij nog wel bekend voor. Op de parkeerplaats was ook een soort ‘sterrit’ van diverse typen Oostduitse auto’s, diverse modellen Trabant e.a.

Hierbij een ‘still’ van een filmpje dat ik maakte. [foto B]

En verder reden we met de 2 bussen.

Het was al donker toen we in Oost Berlijn bij het Good Morning Hotel a/d Rusche Strasse aankwamen.

Van het hotel maakte ik later een foto. Maar na de (prima) maaltijd wandelde ik nog wat in de buurt.

Daarbij zag ik (vlakbij) de gevel van het gebouw van “Konsum-Genossenschaft Berlin und Umgegend”.

Ik had toen geen idee in welke tijd ik dat moest plaatsen. De website meldde later dat het werd gebouwd tussen 1909 en 1913. Later nog meer foto’s gemaakt van dit gebouw, en dat er naast. Met de 4 beelden in detail, ook van een vaas tussen de ramen en lantaarn. [foto C] 

Op dinsdagmorgen, 1 november begonnen we na het ontbijt met een busrit naar de Marthakerk in Zuidoost Berlijn. Glogauerstrasse 22. Toegang was eigenlijk een onbetekenende poort, maar op de binnenplaats een mooie kerkgevel. [foto D] In de kerk geen opnamen gemaakt; we waren te druk met voorbereiden en zingen tot 12 uur. We zongen hier samen met het orkest. Ook de soliste Kirsten voegde zich nog fraai zingend tussen ons allen.

Toen snel de bus in, om de warme lunch om 12:30 uur in het hotel te kunnen halen. Dat werd dus wel wat later.

Na die - lekkere driegangen - lunch gingen we om 2 uur een sightseeing Berlijn doen; flinke stukken met de bus, maar ook twee keer een wandeling o.l.v. één van de 2 Nederlandse gidsen. De 1^e stop bij een stuk van de Berlijnse Muur. [foto E] Door dit deel van Berlijn hadden we nu al 26 km gereden. Hierbij wat indrukken bij het gekozen gedeelte van De Muur; langs de Mühlenstrasse.

Diverse afbeeldingen op dit deel van De Muur zijn door de oorspronkelijke makers opgeknapt in opdracht van Berlijn, ook de hier afgebeelde. Deze gebouwen langs deze weg dateren waarschijnlijk van na 1989, of zijn helemaal opgeknapt voor grote winkels / bedrijven.

Hierna reden we door naar de parkeerplaats vlak bij de Brandenburger Tor / Pariser Platz. De 2^e stop was bij de Brandenburger Poort en het Pariser Platz. Daar ook weer rondgelopen en gekeken met de gids. Tussen de gebouwen door zagen we de Fernsehturm, op enige afstand. Hier waren we op het Pariser Platz, [foto F] net ten Oosten van de Brandenburger poort. [foto G] In het gebouw van de DZ-bank staat (ligt) een figuur. Onder deze holle figuur kon je doorlopen, als je een kaartje en tijd had. In de entree van deze bank een paar grote, kleurige schilderijen, die ongeveer elkaars spiegelbeeld zijn. Ook een paar beelden gemaakt van een fontein en een groot hotel op dit plein. Bijna tot slot liepen we nog een stukje door het gebouw van de Akademie der Künste, dat bijna gesloten werd (om ca. 5 uur). Aan de andere kant liepen we daar weer uit; dat was aan de Behrenstrasse.

Deze wandeling had nog een hoogtepunt: het Holocaust Denkmal. Ontwerp Peter Eisenmann.

Tegen de achtergrond van hoge gebouwen van ‘Das Mitte’ en in het late middaglicht ligt dit imposante Herdenkingsmonument van grote stenen blokken van verschillende hoogte en maten. [foto H] Dit Holocaust monument maakte op mij veel indruk.

Hierna liepen we terug naar de bus. Er was mogelijkheid om hier je eigen weg te gaan voor de avond.

Sommigen (waaronder ik) reden (om zes uur) met de bus terug naar het hotel.

Op woensdagmorgen 2 november werden we weer om 08:30 in de bus verwacht.

Dat lukte weer prima na een lekker ontbijt. Opnieuw oefenen in de Martha Kirche. De opstelling daar werd wat veranderd en dat gaf flinke verbetering van samenklank en ook zichtbaarheid van (en voor) dirigent Martin.

We zongen nu vanaf deel 2 ‘Surely …’ tot aan het einde. Ook nu weer tot 12 uur.

Daarna weer terug met de bus voor lunch in het hotel.

De middag was gereserveerd voor bezoek aan het Muziekinstrumenten Museum (Tiergartenstrasse 1) en een pianorecital door een conservatoriumleerling met werk van diverse componisten in de concertzaal van dit fraaie Museum. De parkeerplaats voor de bussen was vlak bij de concertzalen en de ingang van de ‘Tiergarten-tunnel’ naar het hoofd-treinstation van Berlijn. Hier een paar foto’s gemaakt van de grote concert- en theaterzalen.

We liepen hiervandaan naar het even verderop gelegen Muziekinstrumenten Museum; foto’s gemaakt van de achter- en voorzijde. De binnenzijde toont veel mooier. [foto J]

Binnen staan er onder meer veel antieke toets- en snaarinstrumenten, onder meer dit cembalo, Italiaans, Venetië, 1560. Vito Trasuntino, met tekeningen en tekst erbij. En één van de cembalo’s, Johann Christoph Fleischer, Hamburg, 1710 met enkele details en het zijaanzicht van dit fraaie instrument.

Hier werd de rondgang onderbroken om het pianorecital te gaan beluisteren. [foto K]

Na die fraaie uitvoering liep ik naar de verdieping van de museumzaal, met ook een overzichtsfoto. Op deze verdieping worden allerlei stromingen in de muziekpraktijk en -opleiding in beeld gebracht. Ook een Neo-Bechstein-vleugel, ca. 1932, Nernst / Siemens / C. Bechstein, Berlijn. Het lijkt er op dat met magneten het pianogeluid werd opgenomen of versterkt ?

In een andere zaal zijn veel ruimte en spullen voor kinderen beschikbaar. Leuk om dat te kunnen zien en beleven!

Hierna nog weer terug naar de begane grond om bij andere toetsinstrumenten te kijken.

Daar staat ook een Orthotonophonium. Lijkt voor ‘tussenstemmingen’ te zijn gebouwd. En een marimba.

Van nog diverse andere instrumenten foto’s gemaakt. Teveel voor dit overzicht. Nog wel het grote pijporgel.

William and John Gray Bath (Engeland) ca. 1815-1820. Bijna bij de uitgang staan nog twee straatorgels, Drehorgel, ‘Leierkasten’, genoemd. Ik meen dat één een Frans exemplaar is; de tweede komt uit Berlijn, ‘hergestellt von Richard Töpfer’, Berlin, 1913.

In de omgeving van dit museum heb ik nog wat rondgekeken op het Scharounplatz en de Herbert von Karajanstrasse. En de in-/ uitgang van de Tiergartentunnel.Ook het Scharounplatz met de Philharmonie en Kammermusiksaal; iets verder de Staatsbibliothek en Berlinale-Palast.

Daarna stond de bus om 6 uur op de parkeerplaats klaar om heel wat zangers terug naar het hotel te brengen.

Op donderdagmorgen 3 november was ik vroeg op en liep na het ontbijt wat door de omgeving van het hotel.

Van die omgeving en enkele appartementsgebouwen maakte ik wat foto’s. De kop van één blok was leuk beschilderd; een groot verschil met dat er naast. [foto L] De voor- en achterzijde van dit woonblok. En ernaast het Good Morning hotel. Na mijn ommetje stonden de bussen om 8 uur klaar om naar Potsdam, naar Schloss Sanssouci te rijden. Om 10 uur konden we daar naar binnen. Buiten nog even wachten bij het bezoekcentrum en de historische (Hollandse) molen.

Op het heel ruime terras achter het paleis keken we uit over de lager liggende bezienswaardige tuin.

Een indruk van de tuingevel [foto M] en prieel en vijver aan de zijkant en details er van gefotografeerd.

Een paar details van deze galerij; nu gingen we naar binnen en daar kregen we allen een audioapparaat, dat op 11 plaatsen van aandacht binnen dit fraaie huis uitgebreide info gaf over gebouw, bewoners, gasten en inrichting. Gebouwd voor Frederik II (de Grote) in 1745 door G. von Knobelsdorff.

Bij binnenkomst viel mijn blik direct op de overdadige inrichting, maar die wel smaakvol was verdeeld over de diverse vertrekken. Maar alle toenmalige smaaksoorten zijn wel aanwezig.

Hier en daar heb ik daarom wellicht wat teveel willen vastleggen. Alleen enkele indrukken in dit overzicht.

Nogal veel schilderijen in de gang waar we doorliepen, op weg naar de deels ronde bibliotheek van Frederik, met er naast een ontvangstkamer. Daarna de grote muziekkamer met bijbehorend plafond, [foto N] in deze ruimte staat een mooi klavecimbel dat bij de concerten is gebruikt, met daarop (in een doorzichtige doos) de fluit waarop Frederik geregeld speelde. Via verbindingsdoorgangen lopen de ruimten in elkaar over.

Ook komen we in de ‘Marmorsaal’, met Italiaans marmer voor vloer en kolommen. En een mooi koepelplafond. [foto O]

De volgende ‘gastenkamers’ zijn allemaal heel verschillend van aankleding en inrichting. Eén daarvan is de Voltairezaal, waar hij nooit zelf is geweest, maar zijn buste staat er wel. Deze kamer heeft veel (afbeeldingen van) dieren, vruchten en planten. Die verschillende inrichtingen hebben mij erg geboeid.

Weer buiten - in de galerij - viel mijn oog op de ‘gemaakte’ ruïne die iets verderop tussen de bomen tot het decor van de omgeving behoort. Ik ben daar niet naar toe gelopen; wel wat verderop gelopen door het Schlosspark Sanssouci en naar het meer ‘statige’ gebouw, de ‘Orangerie’, een renaissance-paleis voor buitenlandse gasten, gebouwd medio 19^e eeuw. Via het hoog liggende pad en dit plateau keek ik uit over het laag gelegen deel van het park. Het plaveisel in deze poort van de Orangerie wordt hersteld, interessant om te bekijken. En het lage deel van deze ‘uitbouw’.

Hierna reden we terug naar het hotel voor de warme lunch van 12:30 uur.

Daarna snel omkleden in de koorkleding en om 14:45 klaar staan om met de bus naar de Kaiser Wilhelm Gedächtniskirche te rijden. De Generale repetitie zou daar om 16 uur moeten beginnen. Dat reizen lukte allemaal vrij goed. In de middagzon lukte het mij nog om een paar foto’s van de oude Kirche en van de na-oorlogse nieuwbouw van deze kerk te maken. [foto P] Dit achthoekige gebouw is in 1961 door Egon Eiermann ontworpen. Van de eveneens achthoekige klokkentoren heb ik geen foto’s gemaakt.

Hierna snel naar binnen om op te stellen en te zingen. Tijdens korte wachttijd ’n paar foto’s [foto Q]

De Generale ging aardig goed, vond ik zelf. Omdat er tussendoor een korte dienst in de kerk werd gehouden, konden we als musici niet in de kerk blijven. Rond zes uur gingen we allen naar buiten, ook al om even een broodje te eten en wat te drinken.

Ik heb toen ook nog foto’s gemaakt. Helemaal donker was het toen al. Het blauwe glas van de ‘nieuwe’ kerk lichtte op door het lamplicht van binnen.

Een affiche van Messiah in deze etalage van de Kirche. Van het nog bestaande deel van de ‘oude’ Gedächtniskirche nog ’n paar foto’s gemaakt. De kleine lichtaccenten in en rondom de ‘oude’ kerk gaven deze foto’s een voor mij aparte sfeer. De vormgeving van de stenen beelden aan de buitenkant van de oude Kirche deden mij direct denken aan de beelden bij de Sagrada Familia in Barcelona.

Genoeg buiten rondgekeken; nu weer naar binnen, waar we de ‘Messiah’ zouden gaan uitvoeren.

Achteraf werd gemeld dat er tussen de 150 en 200 toehoorders waren.

Tijdens de ‘generale’ stelde de klavecinist aan Martin voor om bij het ‘Halleluia’ en het ‘Amen’ de koorbegeleiding te doen vanaf het grote orgel i.p.v. achter zijn eigen instrument in het orkest. Eén keer proberen en Martin was akkoord. Deze grote klank gaf aan die beide grote koorstukken een prachtige extra ondersteuning, die de bezoekers erg konden waarderen. Het Halleluia koor werd na afloop van het concert nog een keer herhaald als toegift op het royale applaus.

Een paar ‘shots’ vlak voor aanvang van het concert. Mooie herinneringen.

Phia en ik konden op de voorste rij staan. Haar man zat vlakbij tussen de toehoorders.

Receptie na het concert in hotel Good Morning + Berlin City East.

Enkele foto’s: Klaas Touwen spreekt een dankwoord aan alle aanwezigen; Martin van der Brugge, dirigent, bedankt ook iedereen, [foto R] nog wat van de aanwezigen; Klaas Touwen is zichtbaar tevreden, reisbegeleiders Judy van Os en Theo Klanke worden ook door Martin bedankt.

Op de terugweg in de bus, de volgende morgen, bij de Spandauerstrasse maakte ik vanuit de bus nog een beeld, zoals we Berlijn een beetje hebben leren kennen: met veel verkeersopstoppingen, afzettingshekken en dan toch mooie plaatsen van deze enorm grote stad. [foto S] Die kerk was de Nicolaikirche, nu een museum van kerkelijke kunst.

Foto’s Theo Boessenkool, gemaakt tussen 31 oktober en 4 november ‘22
t.boessenkool@wxs.nl